بچه‌هايي كه پس از43 سال هنوزسلام كوچولو گوش مي‌دهند

«عذرا وكيلي» از گوينده‌هاي راديويي است كه در كنار مهرباني و صميميتي كه هميشه در رفتار و برخوردهايش موج مي‌زند، يكي از گوينده‌هاي قديمي راديو و البته برنامه «سلام كوچولو» است كه قدمتي 43 ساله دارد.

*علاقه به راديو و گويندگي در اين حيطه از كودكي همراه شما بود؟

-مثل تمام افرادي كه به كارهاي هنري علاقه‌مند هستند من نيز از دوران نوجواني به كارهاي هنري علاقه داشتم. هميشه در كودكي و نوجواني براي خودم مقاله و داستان مي‌نوشتم و اگر كودكي به منزل‌مان مي‌آمد برايش با مهارتي كه داشتم قصه مي‌گفتم.در حقيقت شوق و علاقه ‌به كارهاي هنري  از ابتدا در وجودم بود.

*از چه سالي كار حرفه‌اي خود را شروع كرديد؟

- 17 ساله و دانش آموز بودم كه يك روز كارشناسان برنامه «جوانان» كه قرار بود براي اولين بار در سال 45 از راديو پخش شود، براي انتخاب مجري و گوينده به مدرسه ما آمدند و از بين 30 نفري كه در مدارس انتخاب كرده بودند و من نيز يكي ازآنها بودم، دوباره آزمون گرفتند و من جزو5 نفر انتخاب شده در مرحله دوم بودم.

*چطور شد كه به راديو آمديد؟

- در ادامه انتخاب شدنم براي راديو، آقاي معين افشار ما را به راديو دعوت كردند و استوديوها را به ما نشان دادند و از اهدافشان براي شروع هر برنامه‌ و برخي دستورالعمل‌هاي فعاليت در راديو با ما صحبت كردند. يادم است بعداز ظهرها و بعد از تعطيل شدن مدرسه به استوديو ارگ مي‌رفتم. اين ادامه داشت تا زمانيكه دوران تحصيلم تمام شد و ديدم كه در آن سن و سال كم،در حوزه راديو و گويندگي خيلي از فنون را بلد هستم. ناگفته نماند آن زمان هم مثل الان نبود كه يك روز به راديو بروي و 8 برنامه ضبط كنيد. در هفته بايد دو يا سه روز به راديو مي‌رفتيم تا دو يا سه برنامه ضبط كنيم.

*كار خود را فقط به گويندگي محدود كرديد؟

-نه،بعد از اينكه در حيطه گويندگي به خوبي فعاليت كردم،كم كم به سمت بازيگري نمايش راديويي رفتم. بازيگري در راديو را دوست داشتم و هم اينكه پيشنهاد شد و گفتند بازيگر نمايش راديويي در سن و سال شما كم داريم.بعد از آن دو بار تست دادم و زمانيكه دوستان به استعداد و علاقه‌ام در حيطه نمايش راديويي پي بردند، همكاري‌مان آغاز و بعد دوره‌هايي را در اين بخش آموزش ديدم.

*گويندگي و بازيگري در راديو تا چه ميزان با يكديگر تفاوت داشت؟

-براي من كه از گويندگي وارد راديو شده بودم، فضاي بازيگري نمايش راديويي خيلي جديد بود. علاوه بر اين فضاي گويندگي در استوديويي كوچك اتفاق مي‌افتد، اما در بازيگري نمايش راديويي شما با استوديويي بسيار بزرگ مواجهيد.در اولين نمايش‌هاي راديويي با بسياري از هنرمندان قدرتمند كشور همكاري مي‌كردم و همين‌ها برايم خيلي سخت و البته لذت‌بخش بود. همان زمان گفتند بايد آموزش ببيني و در دوره‌ها شركت كني و از آنجايي كه مشتاق بودم، قبول كردم و دوره‌هاي فن بيان و ... را نيز گذراندم. دوره‌هاي آموزشي‌مان 6 ماه بود و در آن دوره به ما اجازه مي دادند تا بياييم و از نزديك شاهد روايت زنده «داستان شب» باشيم.

*چه نقش‌هايي را در نمايش‌هاي راديويي بازي كرديد؟

-بعد از اتمام دوره نقشي به من داده شد و توانستم به خوبي از عهده اجرايش برآيم. نقشي كه در اين نمايش به كارگرداني صادق بهرامي بازي مي‌كردم را اصلا به خاطر ندارم.اوايل كه كارم را شروع كرده بودم،بيشتر نقش‌هاي دو و سه پيشنهاد مي‌شد، تا اينكه كم كم نقش اصلي را در نمايشي در برنامه‌هاي «داستان‌هاي شب»، «خانه و خانواده» را به من سپردند.اگر در خاطرتان باشد در آن زمان فقط دو شبكه راديويي داشتيم،راديو 1 و راديو 2. بعد از آن در نمايش «جاني دالر» به كارگرداني حيدر صارمي كار كردم.

*آنطور كه مطلع هستم ،بعد از فعاليت در حوزه گويندگي و بازيگري به سمت تهيه كنندگي رفتيد؟

-حدود سه سال در حيطه بازيگري بودم تا اينكه به تهيه كنندگي علاقه‌مند شدم و مثل ساير تجربياتي كه در اين حيطه كسب كرده بودم،دوست داشتم تا اين حيطه را نيز تجربه كنم. دوره‌هايي را نيز گذراندم و در اين دوره‌ها نكات بسياري را ياد گرفتم. تا اينكه براي اولين بار برنامه ورزشي با اجراي «شيرخدا» براي تهيه به من پيشنهاد شد.

*تا به حال در كدام حوزه‌‌ به تهيه كنندگي مشغول بوديد؟

-از همان ابتدا به كار كودك خيلي علاقه‌مند بودم.در همان زمان يك روز تهيه كننده برنامه كودك به دلايلي نيامده بود و از من خواستند تا يك روز برنامه را تهيه كنم ،بعد از آن به اين دليل كه از تهيه كنندگي‌ام راضي بودند،تهيه برنامه‌هاي كودك را پيشنهاد دادند. نكته جالب توجه در آن برهه از زمان اين بود كه شما به عنوان تهيه كننده اغلب برنامه‌ها را در ژانرهاي مختلف تهيه مي‌كرديد و بعد يك كميته وجود داشت كه تمام كارهاي شما را بررسي مي‌كرد و تشخيص مي‌داد كه شما در كدام ژانر خيلي موفق‌تر عمل كرديد و در اصل در كنار علاقه،نوع كاري كه در آن برنامه انجام مي‌دهيد را بررسي مي‌كردند.

*شاخص ترين برنامه‌هايي كه تا به حال تهيه كرده‌ايد،در حوزه كودك بوده‌اند؟

-در سال 52 برنامه «خردسالان» كه ساعت 10 تا 10:30 پخش مي‌شد را تهيه مي‌كردم كه مجري آن پروين چهره نگار بود.اين برنامه مربوط به كودكان 3 تا 6 سال و كودكان قبل از دبستان بود. در كنار اين برنامه، تهيه كنندگي تعدادي از برنامه‌ «كودك» را نيز به من سپردند كه براي رده سني 7 تا 13 سال بود.

*شما از معدود افرادي هستيد كه براي اجراي برنامه خردسال،از كودكان خردسال بهره برديد؟

-بله درست است.بعد از مدتي كار كردن در اين ژانر ديدم كه اغلب مجري‌هاي بزرگسال در برنامه «خردسالان» مشغول اجراي برنامه هستند و به صداپيشگي كودكان مشغول هستند. همانجا به اين نتيجه رسيدم كه بهتر است از بچه‌هاي خردسالي كه توانايي صحبت پشت ميكروفون را دارند،به جاي بزرگسالان استفاده كنيم تا اين برنامه كه متعلق به خردسالان است در همه ابعاد،اين موضوع را نشان دهد. تا به حال چنين چيزي در برنامه‌هاي كودك تجربه نشده بود و همه صداها بيشتر شبيه به ادا و صداسازي بود. براي مثال فكر كنيد فردي بزرگسال درباره خورشيد،ماه و ستاره مي‌تواند صحبت كند چراكه سواد خواندن و نوشتن دارد. اما زمانيكه خردسالي را براي اين كار بگذاريد، در حد توان و سوادش حرف مي‌زند.اين برنامه بر همين اساس شكل گرفت و پيش رفت و با تمام تپق،مكث و ... به دليل واقعي بودن در نحوه اجرا به دل خيلي‌ از افراد نشست. از همان زمان تا الان مجري‌هاي اصلي برنامه‌هاي ما بچه‌هاي خردسال هستند و هنوز نيز اين روال ادامه دارد.

*نام برنامه ‌«كودك» و «خردسال» تغيير كرد؟

-بعد از پيروزي انقلاب، براي اين دو برنامه آرم جديدي ساختند. برنامه «خردسالان» به «سلام كوچولو» و برنامه «كودك» به «بچه‌هاي انقلاب» تغيير نام داد. برنامه «بچه‌هاي انقلاب» را چندين سال در راديو تهيه كردم. بعد از مدتي تقسيم كار شد و از من پرسيدند دوست داريد تهيه برنامه كودك را به عهده داشته باشيد يا برنامه خردسال؟ و من برنامه «خردسال» را ترجيح دادم چراكه تخصصم در آن بخش بيشتر است و اينكه مي‌توانم اجرا كنم و همچنين ارتباط خوبي را با اين رده سني برقرار كنم.هنوز كه هنوز است برنامه «سلام كوچولو» در حال پخش است، اما برنامه «بچه‌هاي انقلاب» ديگر در راديو ايران پخش نمي‌شود و «سلام كوچولو» تنها برنامه كودك راديو است كه هر روز غير از پنج شنبه‌ها ساعت 9:45 پخش مي‌شود.

*تا به حال در حوزه‌هاي مختلفي به فعاليت پرداختيد.كدام حوزه به سليقه شخصي‌تان نزديك‌تر است و برايتان جذابيت خاصي دارد؟

-تهيه و اجراي برنامه خردسالان برايم جذابيت دارد. البته در كنار فعاليتم در راديو به كارهاي ديگري هم مشغول بودم، از جمله تهيه كنندگي داستان‌هاي برنامه «قصه‌هاي شب» در راديو ايران،جوان،فرهنگ،قرآن،شبكه معارف،ورزش و ... در اداره كل هنرهاي نمايشي.اما در اين بين شغل اصلي‌ام همان تهيه كنندگي است و گويندگي را به طور استثنا در برنامه «سلام كوچولو» به عهده دارم.

*بهترين برنامه‌اي كه تا به حال اجرا و تهيه كرديد؟

-تهيه كنندگي برنامه «از سرزمين نور» يكي از موفق‌ترين كارهايم بود كه درباره زندگي پيامبر اسلام(ص) تهيه شده بود.در آن زمان انجام چنين كاري برايم بسيار سخت بود و با حمايت بسيار محمد ميركياني، رضا سرشار و دكتر قاروني(مدير گروه جوان) شروع به تهيه كرده و اصلا فكر نمي‌كردم موفق شوم،چراكه برنامه مذهبي بود و سبك اجراي راوي، نمايشي بايد اجرا مي‌شد كه علاوه بر هزينه زيادي كه داشت، ماندگار نيز شود. يادم است همان زمان جلال مقامي،منوچهر اسماعيلي،خانم رفعت و ... دعوت به اين كار شديم و اين برنامه توليد شد.پخش «از سرزمين نور» 5 سال طول كشيد و در روزهاي جمعه 8:30 تا 9 پخش مي‌شد.

*با توجه به اينكه شما مي‌توانستيد تمام اين كارها را در حيطه تصوير هم انجام دهيد،چرا به سمت راديو و صدا آمديد؟

-در واقع حكم من درباره تهيه كنندگي تلويزيوني بود، امانپذيرفتم. دلم مي‌خواست  از لحاظ چهره، شهرت نداشته باشم، راحت زندگي كنم و مجبور نباشم براي بيرون رفتن از خانه محدوديت‌هايي داشته باشم و نتوانم مثل افراد عادي زندگي كنم. آنقدر كه به كار كردن و ارتقاي سطح كاري و برنامه‌سازي فكر مي‌كردم، به معروف بودن فكر نمي‌كردم.

*هيچگاه از اين تصميم‌تان پشيمان نشديد كه به سمت تلويزيون برويد؟

-بعد از انقلاب پيشنهاد توليد «سلام كوچولو» را در تلويزيون با دستمزد بسيار بيشتري به من دادند، اما نرفتم.

*اگر «سلام كوچولو» به صورت تلويزيوني درمي‌‌آمد، به اين اندازه موفق مي‌شد؟

-فكر نمي‌كنم. آن هم به اين دليل كه مخاطبين راديويي با ذهنيتي كه از برنامه و مجري دارند، با آن برنامه و مجري ارتباط برقرار مي‌كنند.براي مثال زماني كه در خانه برنامه‌هايم را با چشم بسته مي‌شنوم، تصور ديگري از چهره خودم دارم و اين موضوع براي مخاطبان نيز صادق است.اگر دقت كرده باشيد زمانيكه يك مجري راديو به تلويزيون مي‌‌آيد، مردم متعجب مي‌شوند و ذهنيت‌شان تغيير مي‌كند.

*تا به حال بازخورد جالبي از برنامه‌هايتان داشته‌ايد؟

-در برنامه‌هايم گهگاهي خطاب به بچه‌ها مي‌گويم: الان صداي راديو را كم كنيد و طي آن و هنوز مي‌بينم كه بسياري از مادرها به من مي‌گويند كه كودكان ما حرف شما را به راحتي گوش مي‌دهند،همچنين مدتي به بچه‌ها مي‌گفتم حالا بايستيد و ببينيد كه قدتان به ميز مي‌رسد؟ و آنها نيز گوش مي‌كردند و تمامي اينها برايم بسيار خوشايند بود.

*با توجه به اينكه بچه‌هاي الان بيشتر به سمت رسانه‌هاي تك بعدي تمايل دارند و كمتر به سمت رسانه‌هاي ارتباط جمعي مي‌روند، هنوز هم «سلام كوچولو» مخاطب خود را دارد؟

-اغلب شنونده‌هاي اين برنامه مادران نسل35 سال پيش هستند چراكه حدود 43 سال از شروع اين برنامه مي‌گذرد. اين افراد به دليل اينكه خودشان به اين برنامه و عنصر صدا وابسته بودند، هنوز هم در خانه با بچه‌هايشان اين برنامه را گوش مي‌دهند و زماني كه همراه با كودكان خود به استوديوي «سلام كوچولو» مي‌آيند، به من مي‌گويند كه يادتان هست بچه بودم به اينجا آمدم؟ من نيز با توجه به همه اينها هيچگاه مخاطبم را صرفا بچه‌ها نمي‌دانم و پدر، مادر، مادربزرگ و پدربزرگ را نيز خطاب قرار مي‌دهم و معتقدم آنها مي‌توانند مخاطب كودك را جذب «سلام كوچولو» كنند.

*«سلام كوچولو» تا چه زماني پتانسيل ادامه دار شدن دارد و خودتان تا چه زماني دوست داريد آن را ادامه دهيد؟

-تصميمم بر اين بود كه تا پايان سال گذشته اين برنامه را به پايان برسانم،اما اسفند ماه به من گفتند كه شورا درخواست تمام شدن اين برنامه را قبول نكرده است و گفته‌ «سلام كوچولو» يكي از برنامه‌هايي است كه از ابتدا در راديو ايران حضور داشته است و بايد هنوز هم ادامه داشته باشد. بر همين اساس من هم مجبور شدم تا امسال هم اجرا و تهيه اين برنامه را در دست بگيرم.البته دخترم در بخش تهيه كنندگي مرا همراهي‌ مي‌كند و به اين دليل كه از اوايل ضبط برنامه در كنار من بوده،مي‌داند كه چه كاري انجام دهد.

*اگر شما قبول نمي‌كرديد تا اين برنامه را ادامه دهيد،حاضر بوديد آن را به فرد ديگري بسپاريد؟ و اگر اين اتفاق مي‌افتاد ناراحت نمي‌شديد؟

-نه ناراحت نمي‌شدم چون تصميم داشتم تا به اين برنامه پايان دهم.اما ممكن بود اگر سليقه ديگري به اين برنامه بيايد من ديگر در اين برنامه حضور نداشته باشم.

*سبك برنامه «سلام كوچولو»‌ به نسبت قبل چقدر تغيير كرده است؟ و تا چه ميزان مي‌بايست، خلاقيت به اين برنامه اضافه مي‌شد؟

-هر خلاقيتي كه در اين مدت43 ساله لازم بوده را به عنوان تهيه كننده در اين برنامه انجام دادم و كاري نبوده كه انجام نداده باشم.فقط به دنبال اين بوديم كه كدام كار توانسته مخاطب بيشتري را جذب كند. اما در اين سالها به اين نتيجه رسيدم كه بهترين كار براي جذب اين رده سني از مخاطبان خردسال، همان ساده گويي و برنامه‌سازي با حضور بچه‌ها(اعم از ناتوانايي جسمي و ..) است.هرچه به دنياي طبيعي خردسال نزديك‌تر شويد،برنامه‌تان جذاب‌تر خواهد شد.

*بهترين برنامه‌اي كه در آن حضور داشتيد كدام برنامه بوده است؟

-«سلام كوچولو» و «از سرزمين نور». يادم است در همان سالهاي پخش «از سرزمين نور» يكبار خانمي در پمپ بنزين جلال مقامي را ديده بودند و به ايشان گفته بودند من زمانيكه مي‌خواهم برنامه «از سرزمين نور» را گوش دهم، وضو مي‌گيرم و شنيدن اين جمله مرا خوشحال كرد. براي ساخت اين برنامه شرط كرده بوديم به دليل فضايي كه وجود داشت، قبل و بعد از برنامه آگهي بازرگاني پخش نكنند و به درخواست ما عمل كردند.نكته ديگري كه درباره اين برنامه وجود داشت اين بود كه در همان سالها مقام معظم رهبري براي «از سرزمين نور» تقديرمان كردند و در آن جلسه بيان شد كه آنقدر افكت و فضاسازي در اين برنامه دقيق صورت گرفته بود كه مخاطب را به همان فضا مي‌برد، رهبري فرمودند:‌تا به حال به مكه سفر كرده‌ايد؟ در پاسخ گفتم: نه و ايشان يك سفر حج به من هديه دادند تا آن فضاي معنوي را از نزديك ببينم. بعد از اينكه ساخت اين برنامه تمام شد پيشنهاد ساخت زندگي حضرت علي (ع) را دادند و ما نيز با وقفه كوتاهي زندگي اين بزرگوار را ساختيم.هنوز كه هنوز است در كنداكتور برنامه‌هاي راديويي‌ شهرستان‌ها «از سرزمين نور»‌ را بازپخش مي‌كنند.همچنين راديو ايران نيز قبل از اذان صبح، اين برنامه را پخش مي‌كند.

*تا به حال برايتان اتفاق افتاده كه دوست داشته باشيد برنامه‌اي را اجرا كنيد اما آنرا به فرد ديگري سپرده باشند؟

-نه تا به حال برايم اتفاق نيفتاده است آن هم به اين دليل كه آنچه دوست داشتم و خواستم برايم تحقق يافته است.مثل برنامه‌هاي كودك،مذهبي و نمايش‌هاي الف راديو كه دلم مي‌خواست همگي ماندگار شوند و خداراشكر براي همه‌شان اين اتفاق افتاد.

*به طور قطع، زماني كه شما وارد اين حيطه شديد،با عصر حاضر تفاوت‌هاي بسياري كرده است.

- ما به سختي وارد اين حيطه شديم،قدر و ارزش آنرا خيلي خوب مي‌دانيم و دوست نداريم تا به راحتي آنرا از دست دهيم و مي‌خواهيم تا نام‌مان در اين حوزه باقي بماند،اما فكر مي‌كنم افرادي كه در اين چند ساله اخير پا به اين حوزه گذاشته‌اند،به راحتي كارشان را بدست آورده‌اند. بد نيست اينجا خاطره‌اي جالب را برايتان تعريف كنم،يادم است شش ماه بازنشسته شده بودم، اما هنوز نامه حكم بازنشستگي‌ام كه روي ميزم بود را باز نكرده و نخوانده بودم و كماكان مشغول كار بودم.تا اينكه مدير وقت راديو به من گفتند كه تو مي‌داني بازنشست شدي كه هنوز هم سر كار مي‌آيي و كار مي‌كني؟ و در جواب گفتم نه. در صورتيكه الان اگر با يك فرد تازه وارد صحبت كنيد او با ذكر دقيقه و ثانيه به شما مي‌گويد كه چقدر تا زمان بازنشستگي‌اش باقي مانده است و اين در جاي خودش بسيار تعجب برانگيز است.

*استعدادهايي كه الان به سمت راديو مي‌آيند ماندگارتر مي‌شوند يا افرادي كه هم دوره شما بودند؟

-بستگي به افراد و شرايط دارد. به هر حال برخي از افرادي كه هم دوره ما بودند نيز ماندگار نشدند.الان هم برخي از تازه واردها مشتاق هستند و مدام سوال مي‌پرسند و مي‌خواهند دانش خود را بالا ببرند و برخي‌ها هم نه و فقط به خاطر اينكه كاري داشته باشند دوره‌ها را مي گذرانند.در هر دوره و نسلي از اين افراد وجود دارند و ممكن است فردي خيلي مشتاق باشد و فردي هم نه.برخي براي گذران زندگي و برخي نيز از روي علاقه كار خود را انجام مي‌دادند و اين موضوع در همه دوره‌هاي كاري وجود داشته و دارد.اما من خودم جزو عاشقان و علاقه‌مندان حوزه گويندگي و راديو بودم.

*دوست داريد تا چه زماني كار كنيد؟

-واقعا نمي‌دانم، هر چه پيش آيد.اما تا وقتي كه از من بخواهند و در توانم باشد كار مي‌كنم.